Соопштенија

Комитетот на експерти „Манивал“ (MONEYVAL) на Совет на Европа за спречување на перење пари и финансирање на тероризам оцени дека системот за лиценцирање и супервизија на Агенцијата за супервизија за осигурување (АСО) има значително подобрување од последната евалуација во 2014 година и ги исполнува меѓународните стандарди за борба против перењето пари и финансирањето на тероризмот. Во Извештајот е истакнато значењето на супервизијата заснована на ризици, како и соработката со надлежните државни органи.

Значаен придонес кон позитивната оценка имаат и актите, анализите и проценките донесени од страна на АСО и спроведените обуки за зголемување на ефикасноста во работењето на друштвата за осигурување и посредниците кои продаваат полиси за животно осигурување.

Во Извештајот на „Манивал“ позитивно се оценети и високата свесност и ефикасноста на друштвата за осигурување на живот во борбата против перењето пари и финансирањето на тероризмот.

Ваквата оценка е резултат на долгорочни, постојани и сеопфатни напори за унапредување на регулаторната рамка и спроведување на мерките за спречување перење пари и финансирање тероризам.

Извештајот за нашата земја беше усвоен  на 65 пленарна седница на „Манивал“ одржана на крајот на мај. Во Извештајот дадена е позитивна оценка и за целокупната поставеност на системот за спречување перење пари и финансирањето на тероризмот, што може позитивно да влијае врз рејтингот на друштвата за осигурување на живот, а претставува и признание за напорите и прогресот на АСО како финансиски регулатор.

Како резултат на двогодишен процес на евалуација во повеќе фази, извештајот за Македонија беше разгледуван и усвоен на 65 пленарна седница на Комитетот на експерти (MONEYVAL) на Совет на Европа за спречување на перење пари и финансирање на тероризам. Во рамки на целокупниот процес во кој учествуваа АСО и друштвата за осигурување на живот, Комитетот MONEYVAL изготви сеопфатна проценка за нивото на усогласеност на земјата со меѓународните стандарди на Работната група за финансиска акција (ФАТФ).

Целиот извештај е достапен на следниот линк https://rm.coe.int/moneyval-2023-4-mer-northmacedonia/1680abebe9

Актуарот  е висококвалификуван математичар со солидни познавања на економијата и е релативно редок стручен профил за кој има потреба особено сегментот на осигурувањето и пензиските фондови. На нашиот финансиски пазар овој висок стручен профил се уште е дефицитарен. Токму заради зголемувањето на бројот на актуари во осигурителната индустрија актуелниот менаџмент на АСО во периодот од 2021 до 2024 година организира два едукативни циклуси за актуари, а првиот од нив успешно го завршија 14 кандидати. За тоа колку е ценета професијата актуар во глобалниот свет на финансиите говори фактот што во изминативе две децении овој профил секогаш, без исклучок, е меѓу најпосакуваните и најдобро платените 20 професии

Агенцијата за супервизија на осигурување (АСО) издаде уверенија за успешно завршена обука на 14 лица – врвни математичари кои успешно ја завршија двегодишната обука и ги положија сите 15 стручни предмети. Нивната суб-специјалност е да креираат математички модели за проценка и управување со ризиците кои ги превземаат осигурителните компании. Обуката за звање овластен актуар траеше две години, а започна во 2021 година.

Овие лице во период од 2 години успешно ги положија испитите: веројатност и статистика, финансиска математика, схоластичко моделирање, актуарска математика, економија, неживотно осигурување, осигурување живот, модели на доживување, економија, инвестиции и управување со средства, здравствено осигурување, пензиско осигурување, сметководство во осигурувањето, регулатива и етика.

По тој повод Крсте Шајноски, претседател на Советот на експерти на АСО при доделувањето на уверенијата на актуарите истакна:

-Воопшто  не беше мала работа, после пауза од 7  години да се организира и успешно спроведе обука за актуари на потребното ниво на квалитет кое ќе ги задоволи стандардите која ова професија ги бара. Се работи за голема садисфакција, затоа што на финансискиот пазар обезбедуваме исклучително потребен,  а редок, значаен субспецијализиран кадар кој има капацитет и знаење активно да помогне во подигањето на квалитетот во работата на нашата осигурителна индустрија и во крајна линија да придонесе во растот и развојот на осигурувањето.

Актуелниот менаџмент на АСО во овој мандат организира две обуки за актуари од кои едната заврши успешно со промоција на 14 лица во актуари, а другата е во тек и треба да заврши идната година. Последна претходна обука и стручен испит за актуари имало во периодот 2014 – 2016 година.

Актуарите се стручњаците во осигурителни компании и во друштвата кои управуваат со пензиски фондови и тие се специјализирани да создаваат математички модели за проценка и управување со ризиците кои ги осигуруваат компаниите. Колку е ценета нивната работа докажува тоа што во последниве две децении на глобално ниво оваа професија секогаш без исклучок е меѓу најпосакуваните 20 професии глобално.

Што се однесува до процесот на едукација за актуар значајно е да се истакне дека бара претходни солидни познавања од математика, статистика, веројатност и демографија и дека процесот  на обука и полагање стручни испити трае околу две години. Во Македонија има трисетина актуари. Тие имаат свое здружение кое се вика „Актуар“ и е дел од глобалната мрежа на овие професионалци. АСО води и официјален регистар на овластени актуари достапен на следниот линк https://aso.mk/registar-na-aktuari/

Основната дејност на друштвата за осигурување е да покриваат различни видови ризици (во дејностите на неживотно и на животно осигурување). Тоа наједноставно кажано значи дека актуарите се носители на основните бизнис процеси особено во осигурителните компании. Затоа што тие треба да развијат математички модели кои ќе ги предвидуваат можните ризици врз основа на што пак менаџерските тимови на компаниите ќе ги поставуваат и ќе ги спроведуваат бизнис стратегиите на компаниите. Основата на целиот осигурителен бизнис е содржана во моделите кои ги создаваат актуарите.

На 31 мај беше одржана четвртата работна средба на Работната група за следење
на спроведувањето на Стратегијата за финансиска едукација и финансиска
инклузија, чија активност ја координира Народната банка, а на која присуствуваа
претставници на Министерството за финансии, Комисијата за хартии од вредност,
Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување и
Агенцијата за супервизија на осигурување, како и субјектите од приватниот и
граѓанскиот сектор. На средбата присуствуваше и претставник од ИНФЕ-ОЕЦД, кој
ја презентираше Анализата од резултатите од Анкетата за финансиската
писменост и дигитализацијата на малите и средни претпријатија во Југоисточна
Европа (ЈИЕ) во рамки на регионалниот проект за финансиска едукација, која има за цел
унапредување на финансиската писменост и зголемување на финансиската
инклузија на микро, малите и средни претпријатија (ММСП). Извештајот ја
анализира финансиската писменост на ММСП, свеста и користењето на
финансиски услуги и нивото на дигитализација на овoј сектор во регионот на ЈИЕ,
вклучително и кај нас.
Финансиската писменост на менаџерите и сопствениците на ММСП во нашата
земја е оценета со коефициент 69 (од максимум 100) што е повисоко од просекот
на анализираните земји од регионот (67). Највисоки оценки се остварени за
компонентата финансиско однесување, потоа финансиските знаења и
финансиските ставови, при што сите компоненти се малку над или на ниво на
регионалниот просек. Во споредба со земјите од Г-20, просечната оценка за
регионот е пониска за 7 п.п., што упатува на потребата од зајакнување на
финансиските вештини и стратешка визија на менаџерите на ММСП, со цел да се
зајакне долгорочната деловна отпорност на овие фирми. Резултатите укажуваат
на тоа дека сме на ниво на просекот на регионот во ЈИЕ, според свесноста на
ММСП за финансиски производи, со тоа што свесноста за користење кредити за
финансирање на бизнисите во нашата држава е повисоко оценета во однос на
регионот, додека кај останатите оценувани параметри – свесноста за
финансирање со капитал и други видови на финансирање и свесноста за
справување со ризици, оценките се малку пониски или соодветствуваат со
резултатите во регионот. Наодите упатуваат на потреба за натамошен развој на
пазарот на капитал и алтернативните начини на финансирање, како би се
проширил пристапот на ММСП до финансии.

Во однос на дигитализацијата, просечната оценка кај нас е малку пониска во
однос на регионот. Сепак, оценето е дека дигитализацијата на ММСП во регионот
заостанува зад развиените земји, што упатува на потреба од спроведување на
активности за понатамошно унапредување.
Наодите и заклучоците во Извештајот се основа за преземање натамошни
активности за финансиска едукација и финансиска инклузија на ММСП, во
согласност со националната Стратегија во оваа област, којашто предвидува
создавање предуслови за подобрување и посоодветно следење на пристапот до
финансии од страна на малите и средните претпријатија и други целни групи.
Активностите во оваа сфера треба да придонесат за одржлив развој на овој
сегмент и на економијата во целина. На оваа средба, беше презентирано и
искуството во Унгарија од примената на Дигитална платформа-апликација за
финансиска едукација „Learning-by-doing financial education“, со што приватниот и
граѓанскиот сектор во земјава имаа можност да се запознаат со едукативни
платформи кои се применуваат во други економии.
Преку овие работни средби коишто се одржуваат два пати годишно се овозможува
редовен дијалог помеѓу регулаторите, субјектите од приватниот и граѓанскиот
сектор вклучени во активности за финансиска едукација, како и размена на
предлози и искуства за зајакнување на финансиската инклузија и заштитата на
потрошувачите во финансискиот систем, со цел успешно спроведување на
Стратегијата за финансиска едукација и финансиска инклузија.