Соопштенија

Агенцијата за супервизија на осигурувањето (АСО), Народната банка (НБ), Министерството за финансии, Комисијата за хартии од вредност (КХВ) и Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) и во претстојниот период ќе спроведат бројни едукативно-афирмативни активности кои се со цел на подигнување на јавната свест за значењето на финансиската писменост. Со овие активности македонските финансиски регулатори активно ќе се приклучат во одбележувањето на „Глобалната недела на парите“ глобална акција за подигнување на свеста за потребата од финансиска едукација и финансиска инклузија.

Годинава на акцијата што традиционално 13 години по ред ја организираат финанските регулатори ќе се приклучат и асоцијации, компании и здруженија од приватниот и граѓанскиот сектор коишто се активни во доменот на финансиската едукација.

Глобалната недела на парите традиционално се одбележува преку предавања за различни возрасни групи, објавување едукативни материјали од областа на финансиите на интернет-страниците, одржување работилници со физичко присуство или онлајн, објавување едукативни содржини на социјалните мрежи.

Темата на која е посветена годинешната Глобална недела на парите е: „Размисли пред да „заследиш“, за безбедност на твоите пари во иднина“ (Think before you follow, wise money tomorrow).

Темата се осврнува на сложеноста на современите дигитални финансиски трендови, појавата на лица што даваат совети за финансиските инвестиции (т.н. „финфлуенсери“) и зголемената употреба на вештачката интелигенција при утврдувањето на веродостојноста на финансиските информации и совети, особено за младите. Понатаму, и емоционалната пристрасност и однесувањето, особено менталитетот на толпата можат да поттикнат лоши финансиски одлуки под притисок на врсниците или под влијание на социјалните медиуми.

Во овој контекст, од огромно значење е младите да развијат добри вештини за управување со парите, да препознаваат емоционални поттикнувачи и да стекнат критички пристап кон изворите на информации. Зајакнувањето на финансиската писменост може да им помогне на младите подобро да се снаоѓаат на финансиските пазари, да се спротивстават и да препознаат пристрасни совети што води до попаметни финансиски одлуки. Оттаму, темата на овогодишната Глобална недела на парите ги поттикнува младите луѓе да бидат исклучително претпазливи при носењето финансиски одлуки и користењето на современите технологии во финансискиот сектор.

Во рамките на одбележувањето на Глобалната недела на парите регулаторите и партнерите од приватниот сектор ќе организираат повеќе предавања за учениците од основните и средните училишта, децата од предучилишна возраст и за студентите. Воедно, секој ден ќе се објавуваат едукативни содржини на социјалните мрежи.

Во меѓународни рамки, Глобалната недела на парите се одбележува од 2012 година, со единствен прекин во 2020 година поради пандемијата, во организација на Организацијата за економската соработка и развој (ОЕЦД). Оваа глобална иницијатива, којашто досега се одбележува во повеќе од 176 земји во светот и со која се опфатени 60 милиони деца и млади, ја подигнува свеста кај младите за финансиската едукација и нивните знаења за парите, штедењето, вработувањето и претприемаштвото. Повеќе информации за Глобалната недела на парите се достапни на врската: www.globalmoneyweek.org

Финансискиот систем и натаму е стабилен, додека ризиците се на умерено ниво. Ова е општиот заклучок во Годишниот извештај на Комитетот за финансиска стабилност за 2024 година, којшто Kомитетот го усвои на својата последна седница.

Во Годишниот извештaј се наведува дека домашниот финансиски систем покажува висока отпорност на шокови и успешно се справува со тековните предизвици. Во 2024 година, финансиските институции работеа во поповолно макроекономско опкружување, постигнаа солидни резултати и придонесоа кон продлабочено финансиско посредување.

Ризиците за финансиската стабилност што произлегуваат од различните сегменти на финансискиот систем се умерени, како и ризикот од „зараза“, односно прелевање на ризиците од еден во друг сегмент. Сепак, и натаму има одредени неизвесности, главно поврзани со надворешните фактори, како што се геополитичките тензии и економската фрагментација. Како мала и отворена економија, домашниот систем сѐ уште е изложен на надворешни шокови, поради што е потребна постојана претпазливост.

Во тој контекст, финансиските институции и носителите на макропрудентните политики треба внимателно да ги следат состојбите, заради одржување на финансиската стабилност. Финансиските регулатори ќе продолжат со координирано следење на состојбите, навремена размена на информации и доколку е потребно, ќе преземат соодветни мерки во рамките на своите надлежности. Тие располагаат со доволно инструменти за зачувување на финансиската стабилност, обезбедувајќи нејзино одржување и во наредниот период.

Комитетот за финансиска стабилност е меѓуинституционално тело одговорно за спроведување на макропрудентната политика и координација при следење на системските ризици и финансиските кризи. Него го сочинуваат претставници од сите финансиски регулатори: гувернерот на Народната банка, министерот за финансии, претседателите на Агенцијата за супервизија на осигурувањето (АСО), Агенцијата за супервизија на капитално финансираното пензиско осигурување (МАПАС) и Комисијата за хартии од вредност (КХВ), пет претставници од Народната банка и три од Министерството за финансии.

Блиската соработка помеѓу финансиските регулатори игра значајна улога во зачувувањето на финансиската стабилност, особено земајќи ги предвид глобалните неизвесности и ризици. Со постојан координиран надзор и навремена размена на информации, регулаторите можат подобро да ги предвидат и да се справат со потенцијалните предизвици за финансискиот систем. Таквата соработка обезбедува ефективно спроведување на макропрудентните мерки, ја зајакнува отпорноста и придонесува за одржлив економски раст. Ова беше посочено на средбата помеѓу гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска-Бежоска и новоназначената претседателка на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување (АСО), Ели Дракуловска, која воедно е и нов член на Комитетот за финансиска стабилност.

На средбата беа разгледани сегашните параметри во банкарскиот и осигурителниот сектор, при што беше заклучено дека податоците покажуваат стабилност во двата сектора, што, пак, придонесува кон општата финансиска стабилност. Гувернерката на Народната банка, Ангеловска-Бежоска, истакна дека во изминатите години, и покрај предизвиците коишто произлегоа од повеќето кризи, банкарскиот сектор обезбеди солидна кредитна поддршка за домаќинствата и компаниите, поддржана од солидниот раст на депозитите, и тоа пред сѐ во домашна валута и на подолги рокови. Ваквите позитивни промени во билансите на банките беа проследени и со постојано зајакнување на солвентноста и ликвидноста на банките, при задржување на квалитетот на кредитното портфолио. 

Ели Дракуловска, претседателка на Советот на експерти на АСО, пак, истакна дека соработката меѓу регулаторите во финансискиот сектор е особено важна за успешно и сеопфатно заедничко делување коешто е предуслов за остварување и задржување на финансиската стабилност. Притоа, АСО како регулатор на осигурителниот пазар во рамките на своите надлежности постојано и целосно е посветен на подобрување на амбиентот за работа и законските рамки заради внесување новини во осигурителната индустрија за зголемување на бруто полисираната премија и вложувањата во осигурителниот сектор.

Од 2020 година, преку потпишување на Меморандумот за соработка, беше формиран Комитетот за финансиска стабилност во кој учествуваа сите тела надлежни за супервизија и надзор на одделните сегменти од финансискиот систем (Народната банка, Министерството за финансии, Комисијата за хартии од вредност (КХВ), Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС) и Агенцијата за супервизија на осигурувањето (АСО)). Од 2022 година, со носењето на Законот за финансиска стабилност, Комитетот за финансиска стабилност правно се врамува, како меѓуинституционално тело одговорно за следење на спроведувањето на макропрудентната политика во земјава и за координација на активностите при идентификувањето и следењето на системските ризици во одделните сегменти од финансискиот систем и на финансискиот систем во целина при преземањето макропрудентни мерки и подготовката и управувањето со финансиска криза.