Соопштенија

Дводневна работилница за согледување на состојбите и усогласување на активностите кои ќе ги превземат регулаторните тела и финансиската индустрија, со помош на странски партнери, за да ја спроведат на дело првата национална Стратегија за финансиска писменост и вклученост на населението

Спроведувањето на првата национална Стратегија за финансиска едукација и финансиска инклузија засилено напредува. Оттука, вчера и денес, финансиските регулатори во рамките на Координациското тело за финансиска едукација и финансиска инклузија, заедно со Меѓународната мрежа за финансиска едукација при Организацијата за економска соработка и развој (ИНФЕ-ОЕЦД) во соработка со Министерството за финансии на Холандија, организираат работилница, во рамките на програмата на Конституенцата и програмата „Манивајс“ (Money Wise).

Првиот ден на работилницата беше посветен на успешно спроведување на Стратегијата – „Координирани напори за зајакнување на финансиската писменост во Северна Македонија“. Во текот на вториот ден ќе се разгледуваат предизвиците во доменот на финансиската писменост во однос на дигиталните финансиски услуги, како и прашања за ползувањето на дигитализацијата во финансиската едукација.

Покрај финансиските регулатори, на настанот учествуваат и банките, штедилниците, пензиските друштва, друштвата за осигурување, посредниците во осигурувањето, друштвата за управување со инвестициските фондови, брокерските куќи, берзата, централниот депозитар за хартии од вредност, финансиските друштва и најважно, учествуваат претставници на граѓанскиот сектор – на сите асоцијации и здруженија коишто досега имаат искажано интерес за спроведување активности во сферата на финансиската едукација и заштитата на потрошувачите.

„Имајќи ја предвид важноста на финансиската едукација во динамичниот и иновативен финансиски систем, постои реална потреба од системски пристап во спроведувањето на усвоената Стратегија за финансиска едукацијата и финансиска инклузија. Централната банка заедно со другите финансиски регулаторни органи имаат водечка улога во овој процес. Според резултатите од последната анкета за финансиската писменост на возрасното население во Југоисточна Европа, спроведена од ОЕЦД, Народната банка се издвојува како централна банка од регионот во којашто локалното население има најголема доверба како институција којашто овозможува финансиска едукација. Но, активното учество и на другите засегнати страни, од приватниот и граѓанскиот сектор, е особено важно за да се постигнат целите и мисијата коишто ги имаме поставено пред нас.“ – истакна гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска-Бежоска, во своето обраќање со коешто го отвори настанот.

На отворањето се обрати и заменик-министерот за финансии, Димитар Ковачевски.

„Пандемијата во изминатите две години постави нови цели пред нас. Инвестициите во образованието несомнено треба да бидат од најголем интерес за општеството. Доколку сакаме да постигнеме инклузивен раст, мора да инвестираме во човечки капитал, образование и подобрување на квалификациите. Инвестициите во човечки капитал придонесуваат за подобри вештини, зголемена продуктивност и забрзан економски раст, како и намалување на сиромаштијата и нееднаквоста.“ – нагласи заменик-министерот, Ковачевски и додаде дека единствено со заеднички напори можеме да придонесеме за создавање пообразовано општество.

„Длабоко верувам дека, доколку потенцијалните потрошувачи на осигурителни услуги се добро едуцирани и можат јасно да ги утврдат и да ги изразат своите потреби за осигурување, просторот за недоречености во понудата на осигурителни услуги ќе биде значително стеснет, а оттука и незадоволството и бројот на жалби и претставки значително ќе се намалат. Едукацијата за побарувачката, односно за потрошувачката за осигурителни услуги треба да ја прават сите пазарни, односно општествени чинители.“ – истакна претседателот на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување, Крсте Шајноски.

„Современиот свет на финансии – глобализиран, иновативен и полн со информации, нуди различни формални начини за индивидуално финансиско образование. Сепак, подобри  резултати може да се постигнат со институционален пристап. Така, на општествата им треба координиран и активен пристап и за повисоки нивоа на финансиска писменост. Новиот Кодекс за добри практики за финансиска едукација ги насочува програмите и активностите за финансиска едукација што ќе бидат осмислени и применети како алатки за зголемување на финансиската писменост и заштитата на потрошувачите на финансиски услуги. Ова се прави со очекување дека таквите програми и активности ќе го олеснат носењето подобри одлуки за користење и управување со финансиските услуги и справување со ризиците, а со тоа ќе ги ублажат потенцијалните негативни ефекти. Кодексот ќе ги воспостави сите принципи што ќе се применуваат со спроведувањето на националната Стратегија за финансиска едукација на населението во нашата земја од страна на јавниот, приватниот и граѓанскиот сектор коишто ќе се вклучат во оваа активност.“ – посочи Кирил Јовановски, комисионер во Комисијата за хартии од вредност.

Од Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС), на отворањето на работилницата се обрати Дарко Саздов, член на Советот на експерти на МАПАС.

„Во новите економски текови, кога финтек-услугите сѐ повеќе се дел од нашата реалност, сѐ поголема е потребата од трансформирање на системите и нивно дигитализирање, со што повисокото ниво на финансиска писменост ќе биде основен предуслов за зголемување на разбирањето на пензискиот систем и пензиските производи. Сето ова, подразбира и потреба од наша поголема посветеност кон активностите за заштита на потрошувачите. Како финансиски регулатор активно сме  вклучени во целокупниот процес, особено во делот за заштитата на сегашните и идните членови на пензискиот систем и анализите на потребата од надградба на постојната регулатива и нејзино усогласување со европските стандарди во оваа област. Во тој домен, посебен предизвик за нас е воспоставувањето супервизија на деловните практики на пензиските субјекти со јасна насоченост кон заштитата на правата на членовите на пензиските фондови преку зголемување на транспарентноста на системот, навременост и точност во прикажувањето на резултатите на системот, односно обезбедување најдобра услуга и производ за клиентот.“ – нагласи Саздов.

Од Министерството за финансии на Холандија нагласија дека пандемијата повторно докажа колку е важна финансиската издржливост за граѓаните.

„Оние кои се финансиски ранливи се првите што ќе бидат погодени од економските последици од пандемијата. Финансиската едукација е еден од најважните елементи за подобрување на финансиската издржливост на домаќинствата. Најважно е да се соработува со цел навистина да им се помогне особено на финансиски ранливите граѓани. Можеме многу да постигнеме заедно и да учиме едни од други. Како Министерство за финансии на Холандија, имаме привилегија да бидеме домаќини на платформата „Манивајс“. Оваа платформа е единствена соработка помеѓу многу различни засегнати страни што имаат за цел да ја подобрат финансиската способност на холандските граѓани. Министерството, исто така, воспостави програма за техничка соработка со земјите од нашата Конституенца во ММФ, Светската банка и ЕБОР. Во нашиот проект со ОЕЦД, „Манивајс“ и Програмата за Конституенцата на Министерството за финансии се здружија за да ги поддржат земјите од Конституенцата во зајакнувањето на финансиската писменост, како што денес ни покажуваат засегнатите страни во Северна Македонија.“ – беше истакнато на настанот од претставниците на холандското министерство.

Според ОЕЦД, на земјава треба да ѝ се честита за усвојувањето на првата национална Стратегија за финансиска едукација и финансиска инклузија и на Кодексот на добри практики за финансиска едукација.

„ОЕЦД со задоволство го поддржа развојот на овие важни иницијативи, коишто сведочат за долгорочната посветеност кон финансиската едукација и финансиската вклученост на сите национални засегнати страни, а особено на Народната банка.“ – беше нагласено на отворањето.

На работилницата веќе се презентираа резултатите од најновата анкета за финансиската писменост на возрасното население во Југоисточна Европа (2020), спроведена од ИНФЕ-ОЕЦД, при што акцентот беше ставен на резултатите за нашата земја. Тие укажуваат на сферите во коишто во следниот период ќе се засилат активностите за унапредување на финансиската писменост на населението, при што ќе се применуваат релевантните пристапи и современите методи коишто ги препорачува и ОЕЦД. Во рамките на настанот, се спроведе и е-анкета за сите учесници, за степенот на нивната подготвеност и потребите за вклучување во финансиската едукација во земјата.

Во текот на вчерашниот ден, една сесија му беше посветена на клучниот аспект на вклученоста на приватниот и граѓанскиот сектор во активностите за финансиска едукација, при што се разговараше за препораките и насоките на ИНФЕ-ОЕЦД во оваа сфера и нивното применување приспособено на локалниот контекст, во рамките на Кодексот на добри практики, којшто неодамна беше усвоен од финансиските регулатори во земјава.

Финансиската инклузија и заштитата на потрошувачите ќе бидат обработувани во текот на денешниот ден. Притоа, ќе се зборува за заштитата на финансиските потрошувачи во дигиталната ера, преку презентирање на насоките за политиките на ИНФЕ-ОЕЦД, при што ќе бидат нагласени очекувањата од финансиските регулатори. Учесниците на работилницата ќе разговараат и за трендовите забележани за време на пандемијата на ковид-19, коишто го забрзаа процесот на дигитализација. Понатаму, ќе се разгледа улогата на дигиталната финансиска писменост во поддршката на корисниците на финансиските услуги и производи и на добрите практики за финансиска едукација на населението за дигитални финансиски услуги.

Разменетите искуства и ставови, со активно учество на експерти од ИНФЕ-ОЕЦД и од Холандија ќе придонесат за успешното спроведување на првата национална Стратегија за финансиска едукација и финансиска инклузија, којашто беше донесена во јули годинава, а беше изработена во рамките на регионален проект координиран од ИНФЕ-ОЕЦД, со голема поддршка од Министерството за финансии на Холандија. Нејзиното спроведување веќе е започнато, при што меѓу другото неодамна беше усвоен и првиот Кодекс на добри практики за финансиска едукација.

Финансискиот систем е во добра состојба и е подготвен да им одговори и на идните предизвици. Меѓусекторската поврзаност на институционалните сегменти на системот и можноста за прелевање на ризиците од еден во друг сегмент се на ниско ниво. Исклучително важно за македонската економија е што сите расположливи показатели покажуваат дека секој од институционалните сегменти на домашниот финансиски сектор добро се справува со ризиците од пандемијата. Клучно е што банкарскиот систем соодветно им одговори на предизвиците од кризата и ја потврди својата отпорност на шоковите, имајќи предвид дека од неговата стабилност е условена стабилноста на севкупниот финансиски систем.

Ова се дел од заклучоците од денешната седница на Комитетот за финансиска стабилност, на којашто беше презентиран Извештајот за финансиската стабилност во 2020 година, неодамна усвоен од Советот на Народната банка. Со седницата претседаваше гувернерката на Народната банка, Анита Ангеловска-Бежоска, а учествуваа и министерот за финансии, Фатмир Бесими, претседателката на Комисијата за хартии од вредност (КХВ), Нора Алити, претседателот на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување (МАПАС), Максуд Али и претседателот на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување (АСО), Крсте Шајноски.

Осврнувајќи се на показателите за банкарскиот систем, гувернерката Ангеловска-Бежоска посочи и дека заради подетална оцена на ризиците и на подготвеноста на банкарскиот сектор за справување со шокови во специфични услови на пандемија, Народната банка ја прошири рамката за стрес-тестирање на системот.

„Покрај редовниот макрострес-тест, за првпат спроведовме и сеопфатно и конзистентно, индивидуално стрес-тестирање за секоја банка. Резултатите од стрес-тестирањето, според двата пристапа, покажаа дека заштитните слоеви на капиталот, што ги изгради банкарскиот систем во претходниот период, обезбедуваат соодветна заштита од ризиците и овозможуваат натамошен раст на кредитната поддршка, и тоа и за домаќинствата и за корпоративниот сектор.“ – истакна гувернерката.

Таа напомена дека од голема важност е што и покрај предизвиците од пандемијата, и по завршувањето на одложувањето на наплатата на кредитите, нивото на нефункционалните кредити сѐ уште е ниско.

На седницата беше посочено дека Министерството за финансии постојано ги следи состојбите во сегментот од финансискиот систем за кој е надлежно, односно финансиските друштва и друштвата за лизинг. Имено, минатата година овој сектор беше погоден од пандемијата на ковид-19, но од почетокот на годинава покажува закрепнување и позитивни резултати, како преку зголемување на бројот на друштвата коишто работат на пазарот, така и во финансиските пласмани.

„Зајакнувањето на пазарната позиција од страна на финансиските друштва во изминатиов период е дополнителен импулс за посериозно размислување за регулаторните барања и стандарди коишто треба да ги исполнуваат финансиските друштва. Од оваа причина, Министерството за финансии ја разгледува можноста за зајакнување на регулаторната рамка за работење на финансиските друштва на пазарот во Република Северна Македонија, со цел да се нагласи нивната сериозност и пристап во работата од една страна, како и да се зголеми довербата кај населението и компаниите во овие финансиски институции.“ – истакна министерот за финансии, Фатмир Бесими.

Тој додаде дека ова е потребно затоа што финансиските друштва треба да се гледаат како сериозни финансиски институции коишто нудат алтернатива на банкарското работење, а не само како друштва коишто му нудат краткорочни кредити на населението.

КХВ продолжува доследно, како и во изминатиот период, внимателно да ги следи трендовите и потенцијалните ризици, заради соодветна реакција којашто првенствено е насочена кон учесниците на пазарот, пазарната инфраструктура, пазарниот амбиент, вклучувајќи ги тука и транспарентноста, доброто корпоративно управување и инвеститорскиот интерес.

„Мисијата на пазарот на капитал и во периодот по избувнувањето на пандемијата на ковид-19 е насочена кон препознавање позитивни идеи и проекти, коишто го зајакнуваат работењето на берзата и фондовите, па оттука ги мотивираме акционерските друштва, но и сите други субјекти коишто имаат силен потенцијал за напредок да инвестираат во иновации и во развој преку пазарот, бидејќи само позитивните трендови можат да придонесат за уште подобри економски параметри.“ – истакна претседателката на КХВ, Нора Алити.

Пазарот на капитал забележува стабилност, од сите негови аспекти, којашто е постојана и очигледна, што, пак, е резултат на активностите на КХВ. Поаѓајќи од сублиматот на остварувањата на пазарот на хартии од вредност, во годината којашто беше исклучително неизвесна за сите, се забележува напредок во одредени сегменти, што е наведено и во Извештајот за финансиската стабилност во 2020 година.

Како што беше истакнато на седницата, дури и во услови на криза со нови предизвици, Комисијата успева да делува засилено, како проактивен регулатор и да гради поотпорен пазар на капитал.

Претседателот на Советот на експерти на МАПАС, Максуд Али, истакна дека глобалната здравствена и економска криза краткотрајно ги измести трендовите на нагорно движење на параметрите на задолжителното и доброволното капитално финансирано пензиско осигурување, така што се забележаа надолни поместувања на крајот на првиот квартал од 2020 година, но пензиските фондови за релативно кратко време ја вратија и ја надминаа намалената вредност на средствата.

„Сепак, имајќи предвид дека пензиските фондови се долгорочни инвеститори, значајно е тие да се ценат на подолг рок. Во седумгодишниот период 2014 – 2020 година, остварениот просечен принос на годишна основа е во рамките на стратегиски предвиденото ниво.“ – истакна Али.

„Конзервативните политики на друштвата за осигурување и регулативата за вршење на дејноста осигурување којашто се однесува на вреднувањето на техничките резерви и вложувањата на средствата коишто ги покриваат техничките резерви, како и високиот квалитет на инструменти коишто се вклучени во пресметката на капиталот на друштвата за осигурување, се добра основа и гаранција за зачувување на солвентноста во работењето на друштвата за осигурување. Во првата половина од 2021 година е забележан раст на осигурувањата во двете групи, неживот и живот. Бројот на друштвата за осигурување не е променет, но се бележи зголемена конкуренција во понудата на осигурителни услуги во двата сегмента, што доведува до значителен раст на расходната страна, односно раст на исплатите на штети и на оперативните трошоци од работењето, што придонесува за намалување на пазарната концентрација, но и за влошување на финансиските резултати во првата половина од годината.“ – посочи, меѓу другото, претседателот на Советот на експерти на АСО, Крсте Шајноски.

На седницата беше истакнато и дека е исклучително важно што и покрај изразените влијанија на пандемијата, ризиците поврзани со секторот „домаќинства“ се во контролирани рамки, при што задолженоста на домаќинствата и натаму е умерена. Притоа, важно е што домаќинствата ја задржаа способноста за редовно намирување на долгот, што придонесе за одржување на квалитетот на кредитното портфолио на банките. Задолженостa на корпоративниот сектор умерено се зголеми во 2021 година, но таа и натаму е во умерени рамки. Всушност, корпоративниот сектор и во време на пандемија го зголеми капиталот што придонесе за раст на должничкото финансирање, без да се зголеми нивото на задолженост изразено како сооднос помеѓу долгот и капиталот (финансиски левериџ). Имајќи предвид дека пандемијата е главниот извор на ризици за корпоративниот сектор и во следниот период, на седницата беше нагласено дека ризиците се поизразени за субјектите со повисоко ниво на задолженост и оние коишто нема да успеат да го приспособат работењето на условите што ги наметна пандемијата.

Согледувајќи ги податоците за сите институционални сегменти на финансискиот систем, беше заклучено дека тој е подготвен да им одговори и на идните предизвици. Во тој контекст, поаѓајќи од фактот дека сѐ уште постои неизвесност во врска со текот на пандемијата и можните натамошни ефекти врз економиите, се очекува дека сите финансиски институции и натаму ќе се однесуваат претпазливо и ќе одржуваат соодветни нивоа на капитализираност и ликвидност.

Поткомитетите во рамките на Комитетот за финансиска стабилност редовно ги следат состојбите, со што координираноста на финансиските регулатори е постојана.