Informacione të karakterit publik

Sektori financiar i brendshëm u përball mirë me sfidat globale ndërsa edhe një herë tregoi se është rezistent ndaj goditjeve dhe ka kapacitet për të përballuar krizat, ky është përfundimi i Raportit të Stabilitetit Financiar për vitin 2022. Në mbledhjen e Komitetit për Stabilitet Financiar të mbajtur më 27 nëntor, u prezentua Raporti për stabilitetin financiar në Republikën e Maqedonisë së Veriut në vitin 2022, ndërsa u rishikuan edhe aktivitetet që duhet të ndërmerren për zbatimin e Ligjit të Ndërhyrjes së Jashtëzakonshme të Bankave.

Në mbledhjen e Komitetit, duke i rishikuar treguesit për segmente të ndryshme të sektorit financiar në vitin 2022, u theksua se stabiliteti financiar është ruajtur me sukses, pavarësisht kushteve komplekse të funksionimit të sistemit financiar. Totali i aktiveve të sistemit financiar është rritur edhe në vitin 2022, por në mënyrë të moderuar. Rritja totale e kredisë ishte 9.4%, e cila i dha mbështetje solide kreditimit për sektorin korporativ, që shënoi një rritje prej 11.5% dhe për popullatën që u rrit me 7.3%. Këto ritme të rritjes së kredisë janë dukshëm më të larta se ato të BE-së ku ishin përkatësisht 4.8%, 6.4% dhe 3.8%. U konstatua se mundësia e përhapjes së rreziqeve ndërmjet segmenteve të veçanta të sistemit është ende e kufizuar në kushtet e ruajtjes së strukturës së thjeshtë të sistemit financiar, ndërvarësisë së ulët dhe mungesës së instrumenteve financiare më komplekse. Rezultatet e stres testimit dhe vlerësimet e simulimet e veçanta për ekspozimin ndaj rrezikut të ndryshimeve të normave të interesit të përfshira në raport tregojnë se sistemi financiar i brendshëm ka kapacitetin për të përballuar goditje me intensitet më të madh.

Performanca e sektorit korporativ në vitin 2022 ishte solide, ku pothuajse të gjitha aktivitetet e sektorit korporativ paten rritje të të ardhurave operative duke përmirësuar rentabilitetin. Rentabiliteti i sektorit korporativ u rrit me 19.8%, pas rritjes prej 32.1% në vitin 2021. Treguesit e konkurrencës tregojnë edhe për përmirësimin e produktivitetit të sektorit korporativ, i cili po rritet me ritme të përshpejtuara për të dytin vit radhazi. Megjithatë, rreziku i likuiditetit mbetet burimi kryesor i cenueshmërisë për sektorin korporativ vendas, pavarësisht përmirësimit të efikasitetit operativ të arritur në vitin 2022. Treguesit financiarë tregojnë edhe përmirësim të disiplinës financiare, në drejtim të përshpejtimit të shlyerjes së detyrimeve dhe arkëtimit më të shpejtë të të arkëtueshmeve të kompanive. Nevojat për likuiditet të kompanive u mbuluan në masë të konsiderueshme nga rritja e mbështetjes kreditore të bankave, pasi krahas kredive afatgjata, që zakonisht kanë kontributin më të madh, në vitin 2022 u përforcua edhe kreditimi afatshkurtër.

Megjithatë, u theksua se mjedisi i pasigurt makroekonomik mund të jetë burim i dobësisë për sektorin financiar. Për rrjedhojë, është akoma më e rëndësishme të forcohet vazhdimisht rezistenca e sektorit bankar dhe atij financiar në tërësi, dhe ky është qëllimi themelor i mandatit makroprudencial të rregullatorëve financiarë të parashikuar me Ligjin e ri për Stabilitetin Financiar dhe masat makroprudenciale që mund të ndërmerren.

Në mbledhje u rishikua edhe Informacioni për aktivitetet e nevojshme në lidhje me Ligjin e Ndërhyrjes së Jashtëzakonshme. Komiteti i përcakton aktivitetet përgatitore që duhet të zbatohen nga ana e institucioneve, në mënyrë që të mund të fillojë zbatimin e Ligjit brenda afatit të përcaktuar, respektivisht nga tetori i vitit 2025.

AMS-ja ndau diploma dhe fletëlavdërime për 37 nxënës, nga shkollat ​​fillore dhe të mesme në të gjithë vendin, për vizatime, ese dhe poezi me tema për sigurimet. Me këtë aktivitet, AMS-ja nisi në mënyrë simbolike “Ditët e Edukimit Financiar 2023” organizuar nga të gjithë rregullatorët e tregut financiar. Për një kontribut të rëndësishëm në përmirësimin e edukimit financiar te nxënësit, AMS-ja ndau edhe mirënjohjeje për 20 mësues – mentorë, të cilët vazhdimisht dhe me përkushtim punojnë me nxënësit për ndërgjegjësimin për rëndësinë e sigurimit për mirëqenien e përgjithshme të popullatës.

Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS) i akordoi diploma nëntë nxënësve dhe fletë​​lavdërimi për 28 nxënës të tjerë të shkollave fillore dhe të mesme të cilët vizatuan vizatime, shkruajtën poezi dhe ese me tema që lidhen me rëndësinë e sigurimeve. Ata u zgjodhën si më të mirët në një konkurs prej afro 200 punimesh me temën e sigurimeve, autorë të të cilave ishin nxënës të shkollave fillore dhe të mesme në mbarë vendin.

Në të njëjtën kohë, AMSja ka ndarë 20 certifikata mirënjohjeje për mësuesit – mentorë nga shkolla të ndryshme të cilët punojnë me nxënës në tema për forcimin e edukimit financiar me një aspekt të veçantë të sigurimit.

Me këtë rast, Kërste Shajnoski, kryetar i Këshillit të Ekspertëve të AMS-së, sot u ka akorduar diploma dhe fletëlavdërime nxënësve të shkollave fillore dhe të mesme.

Me këtë rast, Shajnoski theksoi se ndërgjegjësimi për rëndësinë e sigurimeve, të cilit AMS-ja i kushton rëndësi të veçantë, është parakusht i domosdoshëm për ngritjen e standardit të jetesës dhe mirëqenies së përgjithshme në çdo shoqëri. Nxënësve që ishin prezentë në manifestimin e ndarjes së diplomave dhe fletëlavdërimeve, Shajnovski u tha se janë partnerë të AMS-së në misionin e ndërtimit të kulturës së sigurimeve. Njëkohësisht, ai falënderoi mësimdhënësit – mentorë për kontributin e tyre në forcimin e edukimit financiar.

Me këtë manifestim AMS-ja filloi aktivitetet me rastin e “Ditëve të Edukimit Financiar”, dhe njëkohësisht realizoi me sukses Konkursin jubilar të 11-të radhazi për përzgjedhjen e krijimeve më të mira me rastin e 1 Nëntorit – Ditës së Sigurimeve. Në temat “Sigurimi më mbron nga rreziqet”, “Investimi im – polica e sigurimit” dhe “Jeta është plot surpriza, sigurimi është siguria ime financiare” këtë vit AMS-ja në këtë Konkurs mori pothuajse 200 vizatime, poezi dhe ese nga studentë të moshës 6 deri në 17 vjeç nga dhjetëra shkolla fillore dhe të mesme nga disa qytete dhe vendbanime të tjera anembanë vendit.

Ditët e edukimit financiar organizohen tradicionalisht për të shtatin vit radhazi nga të gjitha organet rregullatore në fushën e financave (Banka Popullore, Komisioni i Letrave me Vlerë, Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve – AMS dhe Agjencisë të Mbikëqyrjes të Financimit Kapital të Sigurimit Pensiona (MAPAS).

Në kuadër të aktiviteteve të saj me rastin e Ditëve të Edukimit Financiare në nëntor, AMS-ja viziton shkolla ​​ku përmes formave të përshtatshme të komunikimit interaktiv i edukon nxënësit për perceptimin dhe rëndësinë e sigurimit, merr pjesë në emision edukativ televiziv dhe publikon përmbajtje në rrjetet sociale, me komponent të fortë edukues për atributet e produkteve të sigurimit dhe për mbrojtjen e të drejtave të policëmbajtësve.

Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS) është organ rregullator i pavarur, i cili normativizon tregun e sigurimeve, zbaton mbikëqyrje të aktivitetit të shoqërive të sigurimeve  dhe kujdeset për mbrojtjen e të drejtave të personave të siguruar ose policëmbajtësve dhe kontribuon në edukimin financiar dhe përfshirjen financiare të popullatës.

Studimi i Antonio Kërstanoskit, student i Katedrës të Sigurimeve në Fakultetin e Ohrit, ndër të tjera trajton ndikimin e krizës së koronës në përqendrimin e biznesit të sigurimeve në 28 vende të Evropës Lindore. Për të 13-tin vit radhazi, në ditën e sigurimeve, AMS-ja ka akorduar një çmim në mjete monetare prej 80.000 denarësh për një shkencëtar-studiues të ri. Hulumtimi i Kërstanoskit këtë vit është përzgjedhur në një konkurs prej shtatë punimesh investigative.

Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS) akordoi çmimin për punimin më të mirë investigativ për një shkencëtar të ri në një temë në fushën e menaxhimit të rrezikut në sigurime. Çmimin shkencëtarit të ri Antonio Kërstanoski, student në Fakultetin e Turizmit  dhe Hotelierisë – Ohër, dega e sigurimeve, ia akordoi Prof. Dr. Kërste Shajnoski, Kryetari i Këshillit të Ekspertëve të AMS-së. Pllaketa Kërstanoskit iu nda me rastin e shënimit të Ditës Kombëtare të Sigurimeve – 1 Nëntori, ndërsa për veprën fituese është paraparë një çmim vjetor prej 80.000 denarësh.

Punimi i autorit Antonio Kërstanoski “Trendet në përqendrimin e tregjeve të sigurimeve në Evropën Lindore” shqyrton trendet e përqendrimit të tregjeve të sigurimeve në Evropën Lindore nga viti 2010 deri në vitin 2020. Analiza përfshin 28 shtete nga Evropa Lindore, ndërsa në analizë është përfshirë edhe tregu maqedonas i sigurimeve.

Analizat e bashkangjitura në këtë punim tregojnë se përqendrimi i tregjeve të sigurimeve në Evropën Lindore ulet ndjeshëm në periudhën para dhe pas futjes së rregullores së re Aftësia Paguese 2, ndërsa në periudha krize ekonomike dhe shëndetësore rritet përqendrimi i tregut, gjë që tregon se më shumë tregjet e përqendruara janë më të qëndrueshme në periudha pasigurie për shkak të elasticitetit të kompanive më të mëdha. Gjithashtu, zhvillimi më i madh ekonomik dhe normativizimi më i mirë shoqërohen me tregje më konkurruese të sigurimeve.

Në pjesën përmbyllëse, autori thekson se tregjet e sigurimeve në Evropën Lindore karakterizohen nga një diversitet i konsiderueshëm për sa i përket efikasitetit dhe strukturës së sektorëve kombëtarë të sigurimeve dhe kanë disa specifika. Së fundi, ai konkludon se sektorët e sigurimeve më të përqendruara performojnë më mirë në kohë krizash, ndërsa në kohën e mungesës së krizave sektorët më pak të përqendruar janë më të favorshëm.

Qëllimi i konkursit është që të shërbejë si stimul për zhvillimin e mendimit shkencor dhe prodhimin e punimeve në fushën e menaxhimit të rrezikut dhe sigurimit në Maqedoni, si dhe afirmimin e kuadrove të reja dhe profesionale.

Gjithashtu, rregullatori i tregut të sigurimeve, AMS-ja, në Ditën Kombëtare të Sigurimeve ndau çmimin e studiuesit të ri për punimin më të mirë shkencor në fushën e menaxhimit të rrezikut dhe sigurimeve, në

vlerë prej 80.000 denarësh. Në kuadër të aktivitetit u mbajt një panel diskutimi me titull “Si ta shndërrojmë rritjen e sigurimeve në zhvillim”. Me këtë rast përfaqësues të industrisë së sigurimeve, AMS-së, Ministrisë së Financave dhe Odës Ekonomike debatuan për ligjin e ri të sigurimeve, si dhe shkëmbyen mendime për procesin e liberalizimit të sigurimit të makinave dhe kartonit jeshil, si dhe për rëndësinë e pranimit cilësor të dëmeve në sigurimin e jetës.

Katërmbëdhjetë kompani të sigurimeve, sot me rastin e Ditës së Sigurimeve, 1 Nëntorit, ndanë 14 bursa për studentë – matematikanë të Fakultetit të Shkencave Natyrore  të Matematikës në Universitetin e “Shën Cirilit dhe Metodij”në Shkup. Bëhet fjalë për studentë me mesatare të lartë në lëndët aktuariale dhe matematikore në Fakultetin e Shkencave dhe Matematikës (FSHNM) të cilët do të kenë mundësinë për t’u praktikuar në kompanitë e sigurimeve, si dhe bursë prej 1000 eurosh në kundërvlerë të denarit.

Nisma për bursa për matematikanët e rinj nga FSHNM-ja është Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS). Synimi është promovimi, ndërgjegjësimi dhe afirmimi në publik i profesionit të aktuarit, që është një veprimtari me rëndësi thelbësore në sigurime dhe në të njëjtën kohë një profesion shumë i vlerësuar dhe mirë i paguar.

Studentët e departamenteve të matematikës të FSHNM-së janë aktuarë potencialë, të cilët pas përfundimit të trajnimit përkatës të organizuar nga AMS-ja, mund të bëhen aktuarë të autorizuar. Dhe më pas mund të punësohen në kompanitë e sigurimeve, kompanitë e menaxhimit të fondeve të pensioneve, banka dhe institucione të tjera financiare.

Nisma e AMS-së për bursa studentore këtë vit u mbështet nga 14 nga gjithsej 16 kompani sigurimesh dhe ato janë: Triglav Osiguruvanje Jetë, Kroacija Osiguruvanje – Jo -Jetë, Eurolink, Triglav Osiguruvanje Jo-Jetë, Grave Jo-Jetë, Unika Lajf , Grave Jetë, Halk Osiguruvanje, Unika, Euroins , Sava Osiguruvanje, Kroacia Osiguruvanje -Jetë, Viner Lajf dhe Makedonia Osiguruvanje VIG.

Ky është viti i dytë radhazi që industria e sigurimeve ndan bursa me rastin e Ditës së Sigurimeve, ndërsa vitin e kaluar janë ndarë 11 bursa për studentët e Fakultetit Ekonomik në Universitetin e “Shën Cirilit dhe Metodij”në Shkup.

Manifestimin e hapi Kërste Shajnoski, kryetar i Këshillit të Ekspertit të AMS-së dhe në fjalimin e tij theskoi:

“Për të gjithë ne së bashku, është e rëndësishme që kjo të jetë një histori e bukur me një komponent të veçantë filantropik. Ne kontribuojmë për komunitetin, kujdesemi për njëri-tjetrin, tregojmë ndjeshmëri. Ne kontribuojmë që të rinjtë, kuadro premtues dhe cilësore, të vendosin të qëndrojnë në vend, të realizohen profesionalisht, të krijojnë familje dhe të kontribuojnë në zhvillimin e shoqërisë sonë. Ne besojmë dhe jemi të përkushtuar të punojmë së bashku me anëtarët e Këshillit të Ekspertëve të AMS-së dhe të gjithë ju nga industria, për të krijuar praktika të dobishme shoqërore. Këto janë mjete me të cilat, në perceptimin e opinionit vendas, sigurimet do të pozicionohen si një aktivitet i përgjegjshëm shoqëror. Kjo, seriozisht, kontribuon ndjeshëm në ndërtimin e besimit, që është shumë i rëndësishëm për rritjen cilësore të këtij biznesi.

Kryetari i Qeverisë, Dimitar Kovaçevski, në fjalimin e tij me rastin e ditës së sigurimit theksoi:

“Mendoj se është me të vërtetë e rëndësishme që sot po flasim se si ta shndërrojmë rritjen e sigurimeve në zhvillim afatgjatë, sepse vetëm kështu do të promovojmë potencialin e kësaj fushe, por edhe t’u paraqesim mundësitë këtyre të rinjve. Ata dhe energjia e tyre e pashtershme janë bartës të zhvillimit tonë dhe bartës të së ardhmes sonë”.

Duke iu drejtuar të pranishmëve, Ralica Guberova, përfaqësuese e biznesit të sigurimeve dhe kryetare e grupit të sigurimeve në Odën Ekonomike, theksoi:

“Vetëm përmes aktiviteteve të përbashkëta të të gjithë pjesëmarrësve në tregun e sigurimeve, me mbështetjen dhe koordinimin e rregullatorit, Agjencisë së Mbikëqyrjes së Sigurimeve, së bashku mund të ndikojmë në rritjen e numrit të personave të siguruar, rritjen e shkallës së penetrimit të sigurimeve, që përfundimsh të sigurojëmë zhvillimin e tregut të përgjithshëm të sigurimeve. Kjo sigurisht që do të rrisë rëndësinë dhe domethënien e sigurimeve, do të kemi gjithnjë e më shumë policëmbajtës të kënaqur dhe kompanitë e sigurimeve do të bëhen një vend më tërheqës për të punuar për staf cilësor, i cili do të motivohet të investojë kohën dhe përpjekjet e tyre në zhvillimin e këtij sketori të rëndësishëm për ekonominë dhe shoqërinë në përgjithësi”.

Në emër të studentëve që kanë marrë bursë, falënderime shprehu Davorin Tërpevski, dekani i FSHNM-së.

Në lidhje me festimin e ditës së sigurimit, u mbajt një panel diskutim me titullin “Si ta shndërrojmë rritjen e sigurimeve në zhvillim”. Në panel morën pjesë Kërste Shajnoski, përfaqësues i rregullatorit ASO, Branko Azeski, kryetar i Odës Ekonomike, Filip Nikoloski, zëvendësministër i Financave, ndërsa përfaqësues të kompanive të sigurimeve ishin: Hristina Xhambazovska Anastasov, drejtoreshë e “Triglav Jetë” dhe Klime Poposki, drejtor i “Viener Jo-Jetë”. Një nga temat më të rëndësishme për panelin ishte miratimi i Ligjit të ri të Sigurimeve, i cili duhet ta afrojë industrinë e sigurimeve me standardet evropiane dhe të punojë sipas rregullave që përmbajnë direktivat e BE-së që rregullojnë këtë fushë.

Në panel diskutim u debatua edhe për procesin gjithnjë aktual të reformës për liberalizimin e sigurimit të detyrueshëm të autopërgjegjësisë dhe kartonit jeshil. Gjithashtu u trajtuan edhe tema të rëndësishme nga fusha e sigurimeve të jetës, aktivitet i cili edhe pse më i vogël se sigurimet jo-jetë, ka një rritje më të madhe të investimeve në vazhdimësi. Në këtë temë, theks i veçantë u vu në pranimin cilësor të dëmeve si katalizator për rritjen dhe zhvillimin e sigurimit të jetës.

Në kuadër të aktivitetit u prezantua punimi i vlerësuar me çmim, si punimi më i mirë  shkencor-investigativ në fushën e menaxhimit të riskut dhe sigurimeve, për të cilin ASO, tradicionalisht ndër vite e ndan këtë çmim. Autori i punimit të vlerësuar këtë vit është shkencëtari i ri Mr. Antonio Kërstanoski, asistent në Katedrën e Matematikës dhe Statistikës në Fakultetin e Sigurimeve, në Ohër, pranë Universitetit “Shën Klimenti i Ohrid” në Manasti, Fakulteti Ekonomik pranë Universiteti “Shën Cirili dhe Metodij” në Shkup. Në këtë manifestim, Shajnoski i akordoi Kërstanoskit një pllaketë, ndërsa AMS-ja ndau edhe një çmim në të holla prej 80.000 denarësh.

1 Nëntori është Dita Kombëtare e Sigurimeve dhe është edhe dita në të cilën 14 vite më parë filloi punën Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve. AMS-ja është organ i pavarur rregullator që normativizon tregun e sigurimeve, mbikëqyr punën e subjekteve të sigurimit, kujdeset për mbrojtjen e të drejtave të policëmbajtësve dhe kontribuon në edukimin financiar dhe përfshirjen financiare të popullatës.

Gjysma e totalit të dëmeve të paguara është për mbulimin e shpenzimeve mjekësore të mbuluara nga sigurimet shëndetësore private. Pronarët e mjeteve motorike arkëtuan më shumë se 1 milion euro nga dëmet e mbuluara nga sigurimi  kasko. Në gusht, mbi 500 qytetarë kërkuan dhe morën dëmshpërblim prej 100.000 eurosh për dëmet e mbuluara nga sigurimi i shëndetit në udhëtim për udhëtimet jashtë vendit.

Të gjitha kompanitë e sigurimeve jo-jetë vetëm në gusht të këtij viti kanë paguar mbi 9800 dëme në vlerë prej 312,5 milionë denarësh (5,1 milionë euro). Krahasimi i të dhënave tregon se policëmbajtësit që kanë pasur dëme të mbuluara me sigurime kanë arkëtuar 22 për qind (57,3 milionë denarë) më shumë në krahasim me të njëjtin muaj të vitit 2022, tregojnë të dhënat paraprake që 11 kompanitë e sigurimeve jo-jetë kanë dorëzuara në Agjencinë e Mbikëqyrjes të Sigurimeve.

Rritjet më të mëdha të dëmeve të paguara në gusht të këtij viti, krahasuar me të njëjtin muaj të vitit të kaluar, janë shënuar te sigurimi kasko i automjeteve dhe sigurimi shëndetësor privat. Në muajin gusht, pronarët e mjeteve motorike arkëtuan 63,4 milionë denarë (1,03 milionë euro) për dëmet e siguruara të mbuluara me sigurimin kasko. Kjo është një shumë prej 58 për qind më e lartë e dëmshpërblimeve të paguara krahasuar me gushtin 2022.

Për shpenzimet mjekësore të mbuluara nga sigurimi shëndetësor privat në gusht, të siguruarit kanë arkëtuar 45,1 milionë denarë (mbi 733.000 euro), që është 56 për qind më shumë se në muajin e njëjtë të vitit të kaluar. Edhe në muajin gusht vazhdon tendenca që peshën më të madhe në totalin e dëmeve të paguara e zënë dëmet që nuk janë dedikuar për të mbuluar shpenzimet mjekësore. Gjysma e të gjitha dëmeve të paguara këtë muaj i referohen sigurimit shëndetësor privat.

Të siguruarit në këtë muaj arkëtuan 21,2 milionë denarë (345.000 euro) nga dëmet e sigurimit të pasurisë. Sigurimi i shëndetit në udhëtim, i cili mbulon dëmet gjatë pushimeve jashtë vendit, është aktual gjatë pushimeve verore. Për këtë sigurim, kompanitë u kanë paguar të siguruarve 6,3 milionë denarë (mbi 100.000 euro), që është 17 për qind më shumë se muaji i njëjtë i vitit të kaluar.

Siç pritej, shuma më e madhe e dëmeve të paguara është për sigurimin ligjërisht të detyrueshëm të auto-përgjegjësisë (TPL), që në fakt është klasa më e madhe e sigurimeve. Në gusht janë paguar 153,8 milionë denarë (2,5 milionë euro), që është 17 për qind më shumë se vitin e kaluar.

Në dëmet e paguara “Unika” merr pjesë me 12 për qind, “Triglav Osiguruvanje” me 12.7 për qind, “Viner VIG” me 11 për qind, “Sava Osiguruvanje” me 13.8 për qind dhe “Osiguritelna Polisa” me 5.9 për qind. Pjesëmarrja e “ADOR Makedonia VIG” është 8.7 për qind, “Euroins Osiguruvanje” 4.4 për qind, “Eurolink” merr pjesë me 10.4 për qind, “Kroacija Osiguruvanje – Jo-Jetë” me 10.9 për qind, “Halk Osiguruvanje ” me 8.4 për qind dhe “Grave Jo-Jetë” me 1.8 për qind.