Tijana Kiselicka

Sistemi financiar është në gjendje të mirë dhe është gati të përballojë sfidat e ardhshme. Ndërlidhja ndërsektoriale e segmenteve institucionale të sistemit dhe mundësia që rreziqet të përhapen nga një segment në tjetrin janë të ulëta. Është jashtëzakonisht e rëndësishme për ekonominë maqedonase që të gjithë treguesit që janë në dispozicion të tregojnë se secili nga segmentet institucionale të sektorit financiar vendas po përballet mirë me rreziqet e pandemisë. Gjithashtu është thelbësore që sistemi bankar t’i përgjigjet në mënyrë adekuate sfidave të krizës dhe të konfirmojë qëndrueshmërinë e tij ndaj goditjeve, duke qenë se stabiliteti i tij kushtëzohet nga stabiliteti i sistemit të përgjithshëm financiar.

Këto janë disa nga përfundimet nga seanca e sotme e Komitetit të Stabilitetit Financiar, në të cilin u prezantua Raporti i Stabilitetit Financiar 2020, i miratuar së fundmi nga Këshilli i Bankës Popullore. Seanca u drejtua nga Guvernatorja e Bankës Popullore, Anita Angelovska-Bezhoska, ndërsa kanë marrë pjesë Ministri i Financave, Fatmir Besimi, Kryetarja e Komisionit të Letrave me Vlerë (KLV), Nora Aliti, Kryetari i Këshillit  të Ekspertëve të Agjencisë për Mbikëqyrjen e Finansimit Kapital të Sigurimit Pensional  (MAPAS), Maksud Ali dhe Kryetari i Këshillit të Ekspertëve të Agjencisë për Mbikëqyrjen e Sigurimeve (AMS), Kërste Shajnoski.

Duke iu referuar treguesve për sistemin bankar, Guvernatorja Angelovska-Bezhoska vuri në dukje se për shkak të një vlerësimi më të hollësishëm të rreziqeve dhe gatishmërisë së sektorit bankar për t’u përballur me goditjet në kushtet e veçanta pandemike, Banka Popullore  e zgjeroi kuadrin për stres-test të sistemit.

“Përveç testit të rregullt makro-stres, për herë të parë ne kemi kryer një stres-test individual gjithëpërfshirës dhe të qëndrueshëm për secilën bankë. Rezultatet e stres-testit, sipas të dyja akseseve, treguan se shtresat mbrojtëse të kapitalit, të ndërtuara nga sistemi bankar në periudhën e mëparshme, ofrojnë mbrojtje adekuate të rrezikut dhe lejojnë rritje të mëtejshme të mbështetjes së kredisë, si për individët ashtu edhe për sektorin korporativ”, theksoi guvernatorja.

Ajo vuri në dukje se është me rëndësi të madhe që pavarësisht sfidave të pandemisë dhe pas përfundimit të shtyrjes apo vonesës së arkëtimit  të kredive, niveli i kredive me probleme është ende i ulët.

Në seancë u theksua se Ministria e Financave monitoron vazhdimisht situatën në segmentin e sistemit financiar për të cilin është përgjegjëse, domethënë kompanitë financiare dhe kompanitë e lizingut. Gjegjësisht, vitin e kaluar ky sektor u prek nga pandemia Kovid-19, por që nga fillimi i vitit ai tregon rimëkëmbje dhe rezultate pozitive, si duke rritur numrin e kompanive që operojnë në treg ashtu edhe në plasmanet apo shitjet financiare.

“Forcimi i pozicionit të tregut nga kompanitë financiare në periudhën e kaluar është një shtysë shtesë për të menduar më seriozisht për kërkesat dhe standardet rregullatore që duhet të përmbushen nga kompanitë financiare. Për këtë arsye, Ministria e Financave po shqyrton mundësinë e forcimit të kuadrit rregullator për funksionimin e kompanive financiare në treg në Republikën e Maqedonisë së Veriut, në mënyrë që të theksohet serioziteti dhe aksesi i tyre për të punuar nga njëra anë dhe për të rritur besimin e opinionit dhe  të kompanive në këto institucione financiare”, theksoi Ministri i Financave, Fatmir Besimi.

Ai shtoi se kjo është e nevojshme sepse kompanitë financiare duhet të shihen si institucione financiare serioze që ofrojnë një alternativë ndaj bankave dhe jo vetëm si kompani që ofrojnë kredi afatshkurtra për familjet.

KLV-ja vazhdon të monitorojë në mënyrë të vazhdueshme, si në të kaluarën, tendencat dhe rreziqet e mundshme, për shkak të përgjigjes së duhur e që synon kryesisht pjesëmarrësit e tregut, infrastrukturën e tregut, mjedisin e tregut, përfshirë transparencën, menaxhimin e mirë korporativ dhe interesin për investime.

“Misioni i tregut të kapitalit në periudhën pas shpërthimit të pandemisë Kovid-19 ka për qëllim njohjen e ideve dhe projekteve pozitive që forcojnë aktivitetin e bursës dhe të fondeve, duke motivuar kështu shoqëritë aksionare dhe të gjitha subjektet e tjera që kanë një potencial të fortë për përparim për të investuar në inovacion dhe zhvillim përmes tregut, sepse vetëm trendet pozitive mund të kontribuojnë në parametra edhe më të mirë ekonomikë”, theksoi kryetarja e Komisionit të Letrave me Vlerë, Nora Aliti.

Tregu i kapitalit  po përjeton stabilitet, në të gjitha aspektet e tij, i cili është konstant dhe i dukshëm, i cili, nga ana tjetër, është rezultat i aktiviteteve të KLV-së. Duke u nisur nga sublimati i realizimit të tregut të letrave me vlerë, në vitin që ishte jashtëzakonisht i pasigurt për të gjithë, u shënua progres në segmente të caktuara, që është përmendur edhe në Raportin e Stabilitetit Financiar të vitit 2020.

Siç u theksua në seancë, edhe në kushtet e krizës me sfida të reja, Komisioni arrin të veprojë intensivisht, si një rregullator proaktiv dhe të ndërtojë një treg kapital më rezistent ose më të qëndrueshëm.

Kryetari i Këshillit të Ekspertëve të MAPAS, Maksud Ali, vuri në dukje se kriza globale shëndetësore dhe ekonomike i zhvendosi për një periudhë afatshkurtër tendencat rritëse në parametrat e sigurimit të detyrueshëm dhe vullnetar të kapitalit pensional, kështu që ka ndryshime në rënie në fund të tremujorit të parë të vitit 2020, por megjithatë fondet e pensionit në një kohë relativisht të shkurtër e kthyen dhe e tejkaluan vlerën e reduktuar të aktiveve.

“Sidoqoftë, duke pasur parasysh që fondet e pensioneve janë investitorë afatgjatë, është e rëndësishme që ato të vlerësohen në afat më të gjatë. Në periudhën shtatëvjeçare 2014-2020, rendimenti mesatar i realizuar në baza vjetore është brenda nivelit të planifikuar strategjikisht”, tha Ali.

“Politikat konservative të shoqërive të sigurimeve dhe rregullativa për ushtrimin e veprimtarisë së sigurimeve e cila i referohet vlerësimit të provigjoneve teknike dhe investimeve të fondeve apo mjeteve që mbulojnë provigjonet teknike, si dhe cilësisë së lartë të instrumenteve të përfshira në llogaritjen e kapitalit të shoqërive të sigurimeve janë bazë dhe garanci e mirë për ruajtjen e aftësisë paguese në aktivitetin  e shoqërive të sigurimeve. Në gjysmën e parë të vitit 2021, pati një rritje të sigurimit në të dy grupet, jo-jetë dhe jetë. Numri i shoqërive të sigurimeve nuk ka ndryshuar, por ka një rritje të konkurrencës në ofertën e shërbimeve të sigurimit në të dy segmentet, gjë që çon në një rritje të konsiderueshme të shpenzimeve, respektivisht një rritje të pagesave të dëmeve dhe shpenzimeve operative të aktivitetit, që kontribuon në zvogëlimin koncentrimit të tregut, por edhe për përkeqësimin e rezultateve financiare në gjysmën e parë të vitit”, citoi ndër të tjera, Kryetari i Këshillit të Ekspertëve, Kërste Shajnoski.

Në seancë u theksua se është jashtëzakonisht e rëndësishme që përkundër efekteve të theksuara të pandemisë, rreziqet që lidhen me sektorin “amviseri” janë brenda kornizave dhe borxhi apo debia  e amviserive mbetet e moderuar. Në të njëjtën kohë, është e rëndësishme që amviseria  e ruajti aftësinë për të shlyer borxhin rregullisht, gjë që kontribuoi në ruajtjen e cilësisë së portofolit kreditor të huave të bankave. Borxhi i sektorit korporativ është rritur mesatarisht në vitin 2021, por ai edhe më tej mbetet i moderuar. Në fakt, edhe gjatë pandemisë, sektori korporativ e rriti kapitalin e tij, i cili kontribuoi në rritjen e financimit të borxhit, pa rritur nivelin e borxhit/debisë të shprehur si raporti midis borxhit dhe kapitalit (leverixhi financiar). Duke pasur parasysh që pandemia është burimi kryesor i rreziqeve për sektorin e korporatave në periudhën e ardhshme, në seancë u theksua se rreziqet janë më të theksuara për subjektet me nivele më të larta të borxhit dhe atyre që nuk do të jenë në gjendje të rregullojnë kushtet e funksionimit të imponuara nga pandemia.

Duke parë të dhënat për të gjitha segmentet institucionale të sistemit financiar, u arrit në përfundimin se ai është gati t’i përgjigjet sfidave të ardhshme. Në këtë kontekst, duke pasur parasysh faktin se ka ende pasiguri në lidhje me rrjedhën e pandemisë dhe efektet e mundshme të mëtejshme në ekonomi, pritet që të gjitha institucionet financiare të vazhdojnë të veprojnë me kujdes dhe të mbajnë nivele adekuate të kapitalizimit dhe likuiditetit.

Nënkomitetet në kuadër të Komitetit të Stabilitetit Financiar monitorojnë rregullisht situatën, në mënyrë që koordinimi i rregullatorëve financiarë të jetë konstant.

Banka Popullore dhe Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS) kanë nënshkruar memorandum të ri, i cili do të kontribuojë në forcimin dhe thellimin e bashkëpunimit midis dy institucioneve në disa nivele për forcimin e mëtejshëm të stabilitetit financiar. Memorandumi i Bashkëpunimit u nënshkrua nga Guvernatorja e Bankës Kombëtare, Anita Angelovska-Bezhoska dhe Kryetari i Këshillit të Ekspertëve të AMS-së, Kërste Shajnoski.

Rritja e bashkëpunimit midis Bankës Popullore dhe AMS-së është e një rëndësie të madhe, duke pasur parasysh bashkëpunimin e intensifikuar midis sektorit bankar dhe sektorit të sigurimeve, kryesisht përmes lidhjes së produkteve bankare dhe të sigurimeve. Bashkëpunimi i thelluar midis dy sektorëve të sistemit financiar është faktor për koordinimin dhe bashkëpunimin më të ngushtë të dy institucioneve me qëllim menaxhimin dhe përballimin më të mirë të rreziqeve të mundshme dhe ruajtjen e stabilitetit të sektorit financiar.

Memorandumi përmban tre grupe aktivitetesh për të cilat të dy institucionet do të koordinojnë dhe veprojnë së bashku: bashkëpunimin në hartimin e rregulloreve, shkëmbimin e të dhënave dhe informacionit dhe mundësinë e zbatimit të kontrolleve të përbashkëta nëse vlerësohet nevoja për to.

Më konkretisht, me Memorandumin parashikohet bashkëpunimi midis dy institucioneve në përgatitjen e akteve nënligjore që lidhen me subjektet me interes të përbashkët. Është planifikuar të shkëmbehen mendime mbi projekt-aktet, si dhe të krijohen grupe të përbashkëta pune të përbëra nga përfaqësues të Bankës Popullore dhe AMS -së.

Sipas këtij dokumenti, do të rritet shtrirja e të dhënave dhe informacionit që do të shkëmbehen nga dy institucionet për nevojat e analizave të stabilitetit financiar, si edhe në fushën e mbikëqyrjes mikro-prudenciale. Gjithashtu ruhet edhe vazhdimësia e shkëmbimit të të dhënave për qëllime statistikore.

Dispozitat e Memorandumit parashikojnë më saktësisht mundësinë e organizimit të kontrolleve të përbashkëta mbi subjektet ekonomike me interes të përbashkët, i cili është një investim shtesë në ruajtjen e stabilitetit të të dy sektorëve dhe të stabilitetit të përgjithshëm financiar.

Stabiliteti financiar është prioritet dhe detyrim i përbashkët i rregullatorëve financiarë. Bashkëpunimi më i ngushtë midis rregullatorëve në periudhën e kaluar dhe formati i ri i Komitetit të Stabilitetit Financiar të krijuar në prill të vitit të kaluar, i cili përfshin të gjithë rregullatorët financiarë, kontribuojnë në arritjen e qëllimit të përbashkët – ruajtjen e stabilitetit financiar. E gjithë kjo angazhohet për rritjen e mëtejshme të bashkëpunimit të ndërsjellë, me qëllim forcimin e stabilitetit dhe qëndrueshmërisë të sistemit financiar si shtyllë kryesore e ekonomisë.

Gjithashtu, bashkëpunimi i vendosur në segmentin e edukimit financiar, në përfshirjen financiare dhe mbrojtjen e konsumatorit kontribuon në zhvillimin e mëtejshëm të sistemit financiar dhe në përmirësimin e mirëqenies së popullatës.

Në gjashtë muajt e parë të këtij viti, bazuar në ankimimet e marra nga policëmbajtësit e pakënaqur, AMS-ja, për tre kompani sigurimesh, vendosi katër masa, dy prej të cilave janë gjoba.

Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS), përfshirë 30 qershorin e këtij viti, ka marrë 82 ankimime nga persona të siguruar të cilët ishin të pakënaqur me punën e kompanive të sigurimeve. Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, këtë vit numri i ankimimeve të paraqitura është dyfishuar.

Nga gjithsej 82 ankimime në gjysmën e parë të këtij viti, 16 u zgjidhën në favor të aplikantëve, respektivisht, policëmbajtësve të cilët në AMS raportuan se ishin të pakënaqur me mënyrën se si kompania zgjidhi dëmin e raportuar. Kjo është për 220 për qind më shumë ankimime të zgjidhura në favor të të siguruarve në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Në 21 raste arsyeja e ankimimit ishte shuma e kompensimit e ofruar nga shoqëria e sigurimeve për të kompensuar dëmin. Këto ankimime nuk procesohen sepse AMS-ja nuk vendos për shumën e kompensimit të ofruar. Në favor të shoqërive të sigurimeve janë zgjidhur 34 nga të gjitha ankimimet e paraqitura. Shtatë ankimime u konfirmuan si të pabazuara apo pa kritere, dy u tërhoqën nga aplikuesit dhe për dy të tjera procedurat janë në vazhdim.

Sa i përket llojit të sigurimit, shumica e ankimimeve – 33 u paraqitën për dëmet nga auto-përgjegjësia (klasa më e zakonshme e sigurimit e cila është e detyrueshme me ligj). Për kërkesat për dëmet e mbuluara nga sigurimi i aksidenteve, u paraqitën 19 ankimime dhe nëntë u paraqitën lidhur me pakënaqësitë e të siguruarave për pronat e siguruara. Pesë ankimime janë për sigurimin e jetës, dy për sigurimin shëndetësor dhe nga një për sigurimin e të korrave dhe të mbjellave, sigurimin e shëndetit në udhëtim, sigurimin kasko, sigurimin e humbjeve financiare dhe sigurimet e tjera të përgjegjësisë. Janë paraqitur dy ankimime për llojet e tjera të sigurimeve.

Arsyeja e pakënaqësisë së personave të siguruar gjatë paraqitjes së ankimimit në 29 raste ishte kriteri për pagesën e dëmeve dhe në 21 raste shuma e kompensimit. Pesë parashtrues u ankuan për afatin brenda të cilit kompania duhet t’i përgjigjet ankimimit. Katër ankimime kanë të bëjnë me afatin për trajtimin e dëmit dhe pagesën e kompensimit, dhe dy për shumën e rekursit. Dhjetë ankimime të tjera u paraqitën për arsye të tjera.

Shumica e ankimimeve në gjysmën e parë të këtij viti u regjistruan për “Unika” – 13. Nëntë ankimime u parashtruan për “Halk Osiguruvanje”, “Grave Jo-Jetë” dhe “Eurolink Osiguruvanje”. Tetë për “Viner”, nga pesë ankimime janë parashtruar nga policëmbajtës të “Kroacia Jetë ” dhe “Euroins”. Katër ankimime u ngritën kundër “Sava Osiguruvanje”, “Triglav Osiguruvanje” dhe “Osiguritelna Polisa”. Nga një ankimim  është parashtruar  për: ADOR “Makedonia”, “Kroacia Osiguruvanje – Jo-Jetë”, “Grave”, Byronë Nacionale të Sigurimeve dhe Shoqërinë e Brokerimit në Sigurime “SN Broker”. Gjatë kësaj periudhe, nuk ka ankimime nga policëmbajtësit e: “Viener Lajf”, “Triglav Jetë” dhe “Unika Jetë”.

Nga numri i përgjithshëm i ankimimeve të parashtruara, 67 janë parashtruar nga qytetarë dhe 15 janë parashtruar nga persona juridikë.

Ankimimi parashtrohet në AMS nëse i siguruari nuk është i kënaqur me përgjigjen e shoqërisë të sigurimeve për kompensimin e dëmit ose nuk ka marrë një përgjigje brenda 30 ditëve. AMS-ja nuk shqyrton ankimime anonime ose rastet për të cilat zhvillohet proces gjyqësor ose ndonj procedurë tjetër.

Agjencia e Mbikëqyrjes së Sigurimeve (AMS) është organ rregullator i pavarur që normativizon tregun e sigurimeve, mbikëqyr punën e shoqërive të sigurimeve, kujdeset për mbrojtjen e të drejtave të të siguruarve dhe kontribuon në edukimin financiar të popullatës.